Internet oferuje dzieciom doskonałe szanse rozwoju i kontaktów społecznych. Z drugiej strony, jeżeli rodzice nie mają oka na swoje pociechy, Sieć może być źródłem niemiłych niespodzianek.
W Internecie działają wszelkiej maści cyberprzestępcy i oszuści. Ich aktywność może dotknąć również dzieci, które surfują po Sieci, korzystają z portali społecznościowych, czatów, komunikatorów internetowych oraz poczty elektronicznej.
Surfując po Sieci
Od czego rozpoczyna się typowa sesja internetowa? Zazwyczaj, pierwszym miejscem, jakie odwiedza użytkownik, jest strona domowa wyszukiwarki, na przykład Google, Bing czy Yahoo. Jeżeli użytkownikiem jest dziecko, niebezpieczeństwo polega na tym, że wyniki wyszukiwania będą zawierały pozycje zupełnie niezwiązane z tym, co chce znaleźć, i nie wiadomo, w jaki sposób przeglądana strona wpłynie na jego psychikę lub światopogląd.
Nawet ogólne hasła wpisywane do wyszukiwarki mogą wygenerować całkiem nieoczekiwane wyniki. Oto prosty przykład: twoje dziecko chce znaleźć nowe gry, wpisuje więc do wyszukiwarki „strony z grami”. Wyszukiwarka wyświetla odsyłacze do różnych stron poświęconych grom. Na pierwszy rzut oka, wszystko wydaje się w porządku, a rezultaty są zgodne z oczekiwanymi. Jednak po kliknięciu odsyłacza może okazać się, że oprócz gier dla małych chłopców i dziewczynek istnieje jeszcze jedna kategoria: gry dla dorosłych.
Dzieci są z natury ciekawskie, dlatego istnieje duże prawdopodobieństwo, że będą chciały sprawdzić, w jakie gry grają rodzice.
Ponadto na pewnym etapie dzieci będą wykorzystywały Internet, aby dowiedzieć się więcej o rzeczach, o których szeptają ich rówieśnicy w szkole, np. jakie są różnice między dziewczynkami a chłopcami. Naturalnie nie ma nic złego w tym, że dzieci chcą pogłębić swoją wiedzę na temat anatomii i fizjologii człowieka, na przykład z encyklopedii. W końcu dążenie do poszerzania wiedzy to cecha ludzka. Jednak nawet Wikipedia zawiera artykuły, które mogą być nieodpowiednie dla dzieci. Istnieje również ryzyko, że w odpowiedzi na swoje zapytania dzieci otrzymają odsyłacze do stron internetowych zawierających treści dla dorosłych.
Co więcej, cyberprzestępcy mogą wykorzystywać techniki czarnego SEO do pozycjonowania niechcianych lub niebezpiecznych odsyłaczy. Często takie odsyłacze nie tylko prowadzą do stron o wątpliwej zawartości (zazwyczaj są to oszukańcze strony lub witryny zawierające treści dla dorosłych), ale – co gorsze – mogą być zainfekowane.
Trzeba zaznaczyć, że młodzież może trafić na strony o wątpliwej zawartości nie tylko na skutek działań cyberprzestępców, ale również ze zwykłej ciekawości. Nasze statystyki pokazują, że niektórzy młodzi ludzie regularnie próbują uzyskiwać dostęp do stron zawierających treści ekstremistyczne i przeznaczone dla dorosłych.
Obecnie większość powszechnie wykorzystywanych wyszukiwarek posiada opcję bezpiecznego szukania (tzw. SafeSearch) – jest to pierwsza z kluczowych rzeczy, na jakie powinni zwrócić uwagę rodzice. Włączenie opcji SafeSearch umożliwia filtrowanie w wynikach wyszukiwania stron internetowych zawierających wątpliwe treści. Aby korzystać z tej funkcji w Google, należy wykonać następujące działania:
- Przejdź do strony głównej Google:
- Kliknij Opcje (
), a następnie Ustawienia wyszukiwania.
- W Filtrze rodzinnym (SafeSearch) wybierz odpowiedni poziom filtrowania: aby filtrowanie było najbardziej rygorystyczne, zalecamy wybranie „Użyj ścisłego filtrowania”.
Wiele innych popularnych wyszukiwarek oferuje filtrowanie nie tylko wyników wyszukiwania stron internetowych, ale również grafiki.
Portale społecznościowe
Dzieci na ogół lubią korzystać z portali społecznościowych, ponieważ mogą tam realizować się towarzysko, planować spotkania, grać w gry czy oglądać filmy i zdjęcia swoich znajomych. Popularność portali społecznościowych przyciąga również cyberprzestępców. W jednym z moich eksperymentów stworzyłem konta na kilku różnych portalach społecznościowych. Zastosowałem ustawienia domyślne, a następnie dodałem kilku przyjaciół. W pierwszym tygodniu od rejestracji otrzymałem wiadomości od nieznanych nadawców, z czego niektóre były nieodpowiednie dla dzieci.
W jednej wiadomości zostałem poinformowany, że otrzymałem spadek, i poproszony o wysłanie informacji o moim koncie bankowym na podane adresy mailowe w celu ułatwienia dokonania „pilnego” przelewu pieniężnego.
Jest to klasyczny przykład oszustwa. Jednak doświadczenie pokazuje, że na taką przynętę łapią się nawet dorośli.
Druga wiadomość zawierała prośbę o spotkanie z nadawcą i odsyłacz mający rzekomo prowadzić do kolekcji prywatnych zdjęć. W rzeczywistości jednak odsyłacz prowadził do strony zawierającej treści dla dorosłych:
Większość rodziców byłaby zaniepokojona, gdyby ich dzieci zaakceptowały zaproszenie na spotkanie z nieznajomym lub kliknęły odsyłacz do „prywatnych zdjęć” nieznajomej osoby.
Jednak problem leży w tym, że niebezpieczne odsyłacze mogą pochodzić również od przyjaciół i znajomych. Cyberprzestępcy zadają sobie dużo trudu, aby uzyskać dostęp do kont innych osób. Do kradzieży nazw użytkowników i haseł wykorzystują fałszywe strony internetowe, które do złudzenia przypominają znane zasoby internetowe. Gdy potencjalna ofiara zostanie zwabiona na fałszywą stronę, może zostać poproszona, pod różnymi pozorami, o podanie swojego loginu i hasła do portali społecznościowych. Jednak w rzeczywistości dane te trafią do rąk cyberprzestępców, którzy dzięki temu uzyskają dostęp do osobistych danych użytkowników, a następnie wykorzystają skradzione konto do własnych celów, takich jak rozsyłanie szkodliwych odsyłaczy, spamu oraz oszukańczych wiadomości.
Poniżej zamieszczamy przykład fałszywej strony internetowej zaprojektowanej w taki sposób, aby przypominała popularny portal społecznościowy. Cyberprzestępcy zadbali nawet o to, aby fałszywy adres wyglądał jak prawdziwy.
W przypadku dzieci, korzystanie z portali społecznościowych może być bardzo ryzykowne, ponieważ brak im wystarczającego doświadczenia życiowego, pozwalającego odróżnić prawdziwe serwisy od fałszywych. Rodzice nigdy nie powinni o tym zapominać!
Ostatnio coraz więcej mówi się o konieczności ochrony dzieci podczas korzystania z portali społecznościowych. Facebook, na przykład, dodał w swoim FAQ specjalne informacje dla rodziców, obejmujące kluczowe wskazówki dotyczące ustawienia konta dziecka. Warto zaznaczyć, że dzieci poniżej 13 roku życia nie mogą zarejestrować się na Facebooku.
Komunikatory internetowe oraz czaty
Dla dzieci i nastolatków czatowanie przez Internet stanowi, zaraz po korzystaniu z portali społecznościowych, najpopularniejszą aktywność. Warto więc zastanowić się, jakiego typu problemy mogą wiązać się z wykorzystywaniem komunikatorów internetowych przez dzieci. W dzisiejszych czasach możemy trafić na tak zwany “spam czatowy” – oferty podejrzanych usług, usług natury seksualnej, a nawet produktów związanych z seksem.
W celu zapewnienia użytkownikom ochrony przed tego rodzaju reklamami wiele aplikacji służących do obsługi czatów oferuje specjalne opcje. Niektóre z nich posiadają wbudowane narzędzia lub specjalne dodatki oraz wtyczki, które mogą być wykorzystywane do blokowania spamu dla komunikatorów.
Poczta elektroniczna nie jest najpopularniejszym sposobem komunikacji wśród dzieci. Mimo to często z niej korzystają, ponieważ podanie adresu e-mail jest niezbędne do zarejestrowania się na różnych forach, portalach społecznościowych, czatach, serwisach gier online oraz wielu innych zasobach internetowych. Trzeba jednak pamiętać, że dla niedoświadczonego użytkownika poczta elektroniczna może być źródłem wielu nieprzyjemnych niespodzianek.
Na przykład, jeżeli cyberprzestępcy przechwycą konto e-mail jednego użytkownika, potencjalnie będą oni mogli uzyskać dostęp do wszystkich zasobów, do których użytkownik ten jest zarejestrowany przy pomocy tego samego adresu e-mail.
Innym nieprzyjemnym aspektem poczty elektronicznej jest spam. Dziecko może trafić na niebezpieczne wiadomości, takie jak ta poniżej:
Wiadomość ta została ewidentnie wysłana przez bota spamowego i z pewnością nie jest przeznaczona dla dzieci.
Klikanie odsyłaczy w wiadomościach spamowych prowadzących do treści dla dorosłych nie tylko może negatywnie wpłynąć na psychikę dziecka, ale również narazić komputer na ryzyko infekcji szkodliwym oprogramowaniem. Ruch e-mail zawiera różne rodzaje oszukańczych wiadomości e-mail.
Obecnie wiele serwisów poczty elektronicznej pracuje nad filtrami spamowymi i tworzy narzędzia umożliwiające dokładniejsze ustawienia filtrowania. Na przykład, jeżeli dziecko regularnie otrzymuje e-maile od jednego nadawcy, które są przepuszczane przez filtr spamowy, można ustawić filtr w taki sposób, aby blokował wszystkie wiadomości o określonym parametrze (adres nadawcy, domena, z której wysyłane są e-maile, słowa kluczowe w temacie lub treści wiadomości itd.).
Przyjrzyjmy się niektórym opcjom ustawienia filtra dostępnym w Gmail:
- Po zalogowaniu się do konta na Gmailu kliknij Opcje (), a następnie Poczta - ustawienia:
- Wybierz Filtry, a następnie Utwórz nowy filtr:
- Po określeniu parametrów (np. słowa kluczowe w treści wiadomości e-mail) kliknij Utwórz filtr:
Specjalna funkcja służąca do zwalczania spamu e-mail jest dostępna również w innych systemach poczty elektronicznej.
Jak zapewnić dzieciom bezpieczeństwo online
W przypadku dzieci konsekwencje komunikacji przez Internet bez nadzoru dorosłych mogą być zupełnie nieprzewidywalne. W celu zminimalizowania ryzyka rodzice powinni podjąć pewne działania.
Reguły dla dzieci
Usiądź ze swoim dzieckiem i wyjaśnij mu kilka prostych zasad. Lepiej, jeżeli dziecko dowie się, jak bezpiecznie surfować od swoich rodziców, niż gdyby miało przekonać się na własnej skórze, jakie są konsekwencje popełnienia błędu.
Dziecko powinno wiedzieć, że w Internecie:
- Nie wolno ujawniać adresu, numeru telefonu oraz innych informacji kontaktowych, jak również wysyłać takich danych obcej osobie za pośrednictwem poczty elektronicznej, portalu społecznościowego lub czatu. Cyberprzestępcy mogą wykorzystać informacje kontaktowe w celu śledzenia użytkownika.
- Nie należy zgadzać się na spotkanie z nieznajomym. Najlepiej ignorować takie zaproszenia i ucinać komunikację z każdym, kto nalega na takie spotkanie.
- Nie zaleca się publikowania adresu e-mail na forach oraz portalach społecznościowych. Spamerzy przeszukują takie zasoby w celu znalezienia adresów e-mail. W rezultacie skrzynka odbiorcza może zostać zapchana niechcianą korespondencją.
- Nie należy klikać odsyłaczy zawartych w kuszących ofertach, takich jak zwiększenie reputacji konta czy uzyskanie opcji super użytkownika na portalach społecznościowych. Często takie wiadomości są wysyłane przez oszustów lub cyberprzestępców w celu zwabienia użytkowników na szkodliwą stronę, która infekuje komputery szkodliwym oprogramowaniem.
- Należy ignorować obietnice darmowych nagród, łatwych pieniędzy czy spadków – takie wiadomości wysyłają tylko oszuści.
Podsumowując, można powiedzieć, że dzieci powinny być tak samo ostrożne na portalach społecznościowych i w Internecie jak w życiu realnym.
Pomoc dla dorosłych
Wykorzystywanie wbudowanych rozwiązań bezpieczeństwa to zaledwie pierwszy krok, jaki należy wykonać, aby zapewnić dziecku ochronę przed potencjalnymi zagrożeniami w Internecie.
Obecnie wielu producentów oferuje pakiety bezpieczeństwa internetowego zawierające ustawienia, które pomogą zapewnić ochronę twojemu dziecku przed różnymi zagrożeniami. Możesz wybrać rozwiązanie, które najbardziej odpowiada ci pod względem restrykcji, elastyczności ustawień itd.
Produkty firmy Kaspersky Lab zawierają następujące funkcje:
- Filtrowanie niechcianej zawartości internetowej (strony zawierające treści dla dorosłych oraz ekstremistyczne, jak również zasoby zachęcające do przemocy).
- Programy Kaspersky Internet Security 2011 i PURE oferują opcję aktywacji „bezpiecznego wyszukiwania” dla najpopularniejszych wyszukiwarek.
- Opcja blokowania dostępu dziecka do określonych stron internetowych.
- Opcja blokowania dostępu dziecka do grup dla dorosłych utworzonych na portalach społecznościowych.
- Opcja śledzenia korespondencji dziecka oraz jego aktywności na portalach społecznościowych i komunikatorach internetowych/czatach jak również ograniczania interakcji z podejrzanymi osobami.
- Opcja blokowania osobistych informacji umieszczanych przez dzieci na portalach społecznościowych lub wysyłanych za pośrednictwem czatów.
- Opcja blokowania phishingu oraz stron zawierających treści dla dorosłych (odsyłacze zawarte w spamie często prowadzą do takich stron).
- Ochrona przed spamem.
Na koniec bardzo ważne przypomnienie:
Nie zapominajcie, że internetowe przygody waszego dziecka znacząco zwiększają ryzyko infekcji waszego komputera. Dlatego tak ważne jest, aby komputer, z którego korzysta dziecko, był chroniony przed szkodliwym oprogramowaniem. ◊
Autor jest ekspertem w Kaspersky Lab